Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς είναι να μην διαθέτεις όλες σου τις αισθήσεις; Να απουσιάζει από εσένα κάποια κινητική ικανότητα; Προσπάθησε να ακολουθήσεις τον δρόμο των τυφλών μία φορά σκεπτόμενος πως ο μόνος βοηθός σου είναι ένα μπαστούνι ενώ η όραση σου απουσιάζει. Σκέψου πως μπορείς να έχεις πρόσβαση στο πεζοδρόμιο μόνο μέσω των ραμπών. Θα παρατηρήσεις πως ο δρόμος σου ήταν κλειστός πολλές φορές, ενώ άλλες δύσβατος και χρονοβόρος.
Άτομα που έχουν κάποια κινητική, νοητική, ψυχική ή αισθητική μειονεξία σε σχέση με τον μέσο άνθρωπο χαρακτηρίζονται ως ΑμΕΑ. Μια αναπηρία μπορεί είτε να είναι αποτυπωμένη στο γενετικό υλικό και να εκδηλωθεί από την αρχή της ζωής μας ή μεταγενέστερα, είτε να εμφανιστεί μετά από ένα τραυματικό γεγονός δίχως να υπάρχει κάποια προδιάθεση. Αυτό σημαίνει ότι όλοι μας είμαστε εν δυνάμει ανάπηροι.
Τα άτομα που έχουν αναπηρίες στην ευρωπαϊκή ένωση αποτελούν το 10%-15% του πληθυσμού, ενώ στην χώρα μας είναι 1 εκατομμύριο άνθρωποι. Ο αριθμός τους αυξάνεται ετησίως εξαιτίας των τροχαίων ατυχημάτων. Αν και τα νούμερα είναι αξιοσημείωτα, δύσκολα παρατηρούμε έναν άνθρωπο με αναπηρία να κυκλοφορεί. Όσες φορές αναρωτιέμαι γιατί συμβαίνει αυτό, καταλήγω στο εξής συμπέρασμα: Συχνά δεν σεβόμαστε τους ανθρώπους με αναπηρία. Σταθμεύουμε σε ράμπες ή θέσεις στάθμευσης που είναι ειδικά διαμορφωμένες για αυτούς. Αν θέλουν να παρακολουθήσουν θέατρο ή κινηματογράφο, αν θέλουν να πάνε στο σχολείο ή σε κάποια κοινωνική υπηρεσία, στο σουπερμάρκετ, στην καφετέρια πολλές φορές δεν υπάρχει πρόσβαση για αυτούς. Διαρκώς ακούγεται από τα μεγάφωνα του υπόγειου σιδηρόδρομου πως σε κάποια στάση ο ανελκυστήρας είναι χαλασμένος.
Τα προβλήματά τους όμως δεν τελειώνουν εκεί. Ένα άτομο με ειδικές ανάγκες χρειάζεται μια ομάδα εξειδικευμένων ατόμων που θα κάνουν την ζωή του πιο λειτουργική και ασφαλή. Οι απλές, καθημερινές, αναγκαίες συνήθειες έχουν γίνει δυσεπίλυτοι αλγόριθμοι για ένα άτομο ΑμΕΑ. Ο γιατρός χρειάζεται να τον επιβλέπει και να του ανανεώνει την φαρμακευτική αγωγή. Ο φυσικοθεραπευτής εβδομαδιαία πρέπει να τον κρατά σε φόρμα και να οργανώσει το σπίτι και το χώρο εργασίας του ώστε να μπορεί να τα χρησιμοποιεί με ευκολία. Ο ψυχολόγος θα του υπενθυμίζει ότι υπάρχουν λόγοι για να συνεχίσει να παλεύει. Το εισόδημά του το επενδύει κατ’ εξοχήν στην υγεία του.
Οι πόρτες στον χώρο εργασίας ανοίγουν πολύ δύσκολα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι λόγοι είναι πολλοί. Καθώς τα άτομα με αυτά τα προβλήματα έχουν παραπάνω δικαιώματα για άδειες λόγω των αυξημένων αναγκών τους, δεν ταιριάζουν στη σύγχρονη εργασιακή νοοτροπία που απαιτεί την μέγιστη απόδοση των εργαζομένων για πολλές ώρες δίχως διεξόδους φυγής. Παράλληλα, από κάποιες εργασίες έχουν αποκλειστεί λόγω της αναπηρία τους. Για παράδειγμα, κάποιος τυφλός δεν μπορεί να γίνει οδηγός ή ένας παραπληγικός αδυνατεί να δουλέψει ως εργάτης σε μία οικοδομή.
Όλοι μένουμε άναυδοι στο άκουσμα και μόνο του καιάδα, αλλά η σκληρή αλήθεια είναι ότι εμείς έχουμε πλάσει ένα κοινωνικό καιάδα για τα άτομα αυτά. Αφού τους στερούμε την αυτονομία και την ελευθερία, αυτομάτως σκοτώνουμε και τα όνειρά τους. Συλλογιστείτε πως όλοι στο ζωικό βασίλειο είμαστε κατά κάποιον τρόπο ανάπηροι. Λόγου χάρη, τα πουλιά μπορούν να πετάξουν, όμως εμείς όχι. Το δικό μας αναπηρικό αμαξίδιο για τον ουρανό, για την πτήση είναι τα αεροπλάνα. Το γεγονός ότι είμαστε ανίκανοι να πετάξουμε και το ότι δεν διαθέτουμε την μυϊκή δύναμη ώστε να μπορέσουμε να υπερνικήσουμε μεγάλο μερίδιο των ζώων είναι αυτά που μας κατέστησαν κυρίαρχους στο ζωικό βασίλειο. Αυτές κυρίως οι “αδυναμίες” είναι που ανάγκασαν τον εγκέφαλο μας να γίνει πολυμήχανος στην αναζήτηση τροφής και να εξελιχθεί ως το σημερινό του σημείο που μπορεί να κατανοήσει και να αναλύσει γεγονότα που στο παρελθόν ήταν ακατανόητα και να δημιουργήσει αντικείμενα με εκατοντάδες λειτουργίες που κατά κύριο λόγο έχουν ως σκοπό την υγεία, την προστασία ή την νίκη απέναντι στον εκάστοτε εχθρό.
Αναντίρρητα, η φύση πάντοτε προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία. Με την ελάχιστη απαιτούμενη ενέργεια προσπαθεί να καλύψει όσες περισσότερες ανάγκες μπορεί. Η ενέργεια από την δεξιότητα που χάθηκε δίνεται στην αμέσως επόμενη σημαντική ώστε να καλύψει την έλλειψη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όταν κάποιος χάσει τα πόδια του αποκτά πιο δυνατά χέρια όταν προσπαθεί να γίνει λειτουργικός με τα νέα δεδομένα. Αυτός που δεν έχει ακοή αισθάνεται τους κρότους των ηχητικών κυμάτων και αποκτά την ικανότητα να διαβάζει τα χείλη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι πολύτιμοι. Αντιλαμβάνονται τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο και μπορούν να μας βοηθήσουν να λύσουμε προβλήματα των οποίων τις λύσεις δεν έχουμε εφεύρει.
Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί κάτι άγνωστο, καθώς άτομα με αναπηρίες έχουν αποτελέσει κορυφαίες φυσιογνωμίες, ο καθένας στον τομέα του. Η Temple Gradin έχει αυτισμό είναι καθηγήτρια πανεπιστημίου και είναι αυτή που διαμόρφωσε τον αγροτικό εξοπλισμό και τους χώρους των σφαγείων ώστε να είναι πιο αποδοτικοί και ”φιλικοί” για τους ανθρώπους και για τα ζώα. Η Φρίντα Κάλο έπασχε από πολιομυελίτιδα σε παιδική ηλικία, καθηλώθηκε σε αναπηρικό αμαξίδιο εξαιτίας ενός τροχαίου, στην συνέχεια σηκώθηκε από αυτό με εμφανή τα σημάδια του τραυματισμού και έχασε το ένα της πόδι. Τίποτα από αυτά όμως δεν την σταμάτησε από το να γίνει μια διάσημη ζωγράφος, μια αξιοσημείωτη καλλιτέχνης. Άλλωστε τι να τα κάνει τα πόδια αφού έχει φτερά για να πετάξει; όπως η ίδια έλεγε. Ο Μπετόβεν έχασε σταδιακά την ακοή του, τα πιο σημαντικά του έργα τα συνέθεσε χωρίς αυτήν. Ο Όμηρος, ο τυφλός ποιητής που τα έργα του διαβάζονται ακόμα και σήμερα στα σχολεία όλου το κόσμου. Η Marlee Matlin κωφή ηθοποιός και κάτοχος Oscar. O Stephen Hawking ένας από τους σπουδαιότερους θεωρητικούς φυσικούς έπασχε από μυατροφική πλευρική σκλήρυνση και βαθμιαία έχανε τον έλεγχο των μυών του σώματος του. Επίσης, αμέτρητοι παραολυμπιονίκες μας αποδεικνύουν πως μπορούν να ξεπεράσουν τους ‘κανόνες της φύσης’ και φτάνουν συνεχώς όπου δεν μπορούν.
Μπορούμε στα αλήθεια να βοηθήσουμε ώστε η κοινωνία να γίνει πιο φιλική για τους συνανθρώπους μας, ξεκινώντας από τις μικρές καθημερινές συνήθειες. Μπορούμε να σταματήσουμε να σταθμεύουμε σε χώρους που είναι κατασκευασμένοι για την ομαλή διακίνηση τους. Μπορούμε να απαιτήσουμε περισσότερους χώρους που είναι προσβάσιμοι από αυτούς. Μπορούμε να μαζεύουμε καπάκια στους ειδικούς κάδους με σκοπό την δημιουργία αμαξιδίων που υπάρχουν σε πολλά σημεία της πόλης. Μπορούμε να γίνουμε εθελοντές στα πολυάριθμα προγράμματα που υπάρχουν. Μπορούμε να διαβάζουμε βιβλία σε άτομα με προβλήματα όρασης. Μπορούμε να χορεύουμε με άτομα με προβλήματα κινητικότητας. Μπορούμε να τους διδάξουμε ό,τι γνωρίζουμε καλά: μουσική, ζωγραφική, ιστορία κτλ. Και ότι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί. Μπορούμε να παραδειγματιστούμε από την Φινλανδία όπου δεν υπάρχουν ειδικά σχολεία και όλοι μαζί συνυπάρχουν αρμονικά, όλα τα παιδιά κάνουν μαζί μάθημα. Αν έχεις επιχείρηση, διαμόρφωσε τους χώρους και τα προγράμματα της επιχείρησής σου ώστε να είναι προσβάσιμα, φρόντισε να προσλάβεις και άτομα με αναπηρίες. Το κυριότερο από όλα είναι να σεβόμαστε τους ανθρώπους αυτούς χωρίς να είμαστε οικτίρμονες. Να τους αντιμετωπίζουμε ισότιμα.
Αν είσαι άτομο με αναπηρία, μην σταματήσεις να αγωνίζεσαι για τα δικαιώματα που σου ανήκουν. Υπάρχει περισσότερος χώρος για εσένα στην κοινωνία, μην ξεχνάς πως είσαι πολύτιμος. Μην μένεις στο σπίτι επειδή είσαι διαφορετικός. Όλοι μας είμαστε ξεχωριστοί, όλοι έχουμε χαρίσματα και ελαττώματα. Μπορείς να εργαστείς όπως όλοι μας, να διασκεδάσεις, να ψυχαγωγηθείς, να αθληθείς, να ασχοληθείς με τις τέχνες, να σπουδάσεις. Υπάρχουν άνθρωποι που σε υπολογίζουν. Aν συνεργαστούμε, μπορούμε να μεταβάλουμε τις καταστάσεις προς το καλύτερο. Μόνο οι ιδέες και οι υποδείξεις δεν αρκούν, οι πράξεις είναι αυτές που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.
Για αυτό θα τελειώσω το άρθρο αισιόδοξα, ώστε να παραδειγματιστούμε από κάποιον που δεν έμεινε με δεμένα τα χέρια, αλλά δραστηριοποιήθηκε και υλοποίησε τα σχέδια του, αν και οι συνθήκες ήταν αντίξοες. Στο πλαίσιο του άρθρου αυτού, πήρα συνέντευξη από τον κύριο Κώστα ο οποίος είναι παραπληγικός από το 2012, ύστερα από ένα τροχαίο ατύχημα. Ωστόσο, αυτό που του συνέβη δεν τον κατέβαλε. Συνεχίζει να κατοικεί σε ένα χωριό της Φθιώτιδας την Υπάτη, η οποία, όπως λέει, είναι φιλική για άτομα με κινητικές δυσκολίες. Διατηρεί καφετέρια ειδικά διαμορφωμένη για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ενώ παράλληλα ασχολείται με την ξυλογλυπτική. Στα μελλοντικά του σχέδια είναι να φτιάξει ομάδα χορού. Εδώ και δύο χρόνια διοργανώνει φεστιβάλ για άτομα με αναπηρίες στην περιοχή αυτή. Όσον αφορά τους ανθρώπους που έχει γύρω του, αυτό που θέλει είναι να μην τον αντιμετωπίζουν με οίκτο. Πολύ θετικό είναι ότι οι άνθρωποι ποτέ δεν του έκαναν κακεντρεχή σχόλια. Αντιμετωπίζει προβλήματα προσβασιμότητας κυρίως στις κοινωνικές υπηρεσίες, όταν πηγαίνει στην πόλη της Λαμίας, στο χωριό του μπορεί και κυκλοφορεί με άνεση στα περισσότερα σημεία.
- ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΣΤΟΝ κ.ΚΩΣΤΑ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗ κα. ΣΑΜΙΩΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ.
ΚΑΚΟΛΥΡΗ ΔΗΜΗΤΡΑ