ΕΡΙΦΥΛΗ – ΜΑΡΙΑ ΠΑΣΠΑΤΗ
(σ.ψ.υ. με Αντλεριανή εκπαίδευση)
ΤΕΛΙΚΑ ΠΟΣΟ ΑΝΕΚΤΙΚΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ;
Αυτό είναι ένα σοβαρό ερώτημα.
Ο καθένας κι η καθεμία μας, ας απαντήσει στις παρακάτω ερωτήσεις:
– “Διαφορετικό” τι είναι για εμένα τελικά;
Μήπως σημαίνει το πόσο μακριά από αυτό που είμαι εγώ, είναι αυτό; Σαν εγώ – ή ότι μου είναι γνώριμο – είναι το σωστό “μέτρο” του κόσμου;
– Για εμένα το “διαφορετικό” ποιες μορφές παίρνει; Του άσκημου; του επικίνδυνου, του αλλιώτικου; του “ξένου”; Πως το χαρακτηρίζω; Δηλαδή ποια “ταμπέλα” του κολλάω; (Δύσκολο, φοβιστικό, καημένο, αηδιαστικό, ζόρικο, φιλικό, εχθρικό, αντιπαθητικό ή τι άλλο;…)
– Όταν βλέπω πρώτη φορά έναν “ξένο” ή μια ξένη – νέα κατάσταση, ποια είναι η πρώτη σκέψη που μου έρχεται στο μυαλό;
– Πως νοιώθω εγώ, τότε ;
– Τι είναι αυτό που με ενοχλεί;
– Τι δεν μπορώ να ελέγξω;
– Τι είναι αυτό που φαντάζομαι ότι ο άλλος – ο “ξένος”- θα κάνει σε εμένα;
– Και τέλος, πως διδάχτηκα από την οικογένεια μου για το πώς θα τον αντιμετωπίζω; Πως αντιδρούσαν σε παρόμοια θέματα ο πατέρας κι η μητέρα μου. Τι θυμάμαι; Επειδή οι οικογενειακοί κανόνες με τους οποίους μεγάλωσα και που κράτησα, έχουν άμεση σχέση με το πώς αντιμετωπίζουμε τις αλλαγές κι ότι το κάθε τι διαφορετικό.
Στη ζωή μας όλοι οι άνθρωποι αναζητούμε κι επιδιώκουμε μια ισορροπία . Έχουμε ανάγκη να αισθανθούμε ότι ελέγχουμε τα πράγματα . Θέλουμε να διατηρήσουμε το καθεστώς μέσα στο όποιο μεγαλώσαμε και αυτό μας κάνει να αισθανόμαστε ασφαλείς. Επειδή όταν “ξέρουμε τι να περιμένουμε” ο κόσμος μας γίνεται κατανοητός και προβλέψιμος, δηλαδή κατά κάποιο τρόπο, εύχρηστος .
Ένα από τα πράγματα που οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερο, είναι το συναίσθημα ότι ζουν μέσα σε έναν κόσμο που τον καταλαβαίνουν. Το άγνωστο τους τρομάζει. Συχνά αυτός ο τρόμος, τους συμβαίνει χωρίς καν να τον συνειδητοποιούν. Υπάρχει μέσα τους ύπουλα κι ασυνείδητα, ειδικά εάν θεωρούν ότι το να φοβούνται είναι κάτι ανεπίτρεπτο.
Όμως , “Η ζωή δεν είναι όπως θα έπρεπε. Είναι όπως είναι !
Ο τρόπος που την αντιμετωπίζουμε έχει σημασία” . (V. Satir)
Η ζωή όμως δεν είναι προβλέψιμη. Η συνεχόμενη αλλαγή είναι μια βεβαιότητα (όπως οι εποχές που αλλάζουν, ο χρόνος, τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο, ο καταστάσεις που ζω, οι σχέσεις μου, τα συναισθήματα μου , κλπ) . Αργά ή γρήγορα κάτι “νέο” θα έρθει στην ζωή μου και τα πράγματα θα αλλάζουν, είτε όταν εγώ θα βγω έξω από την γνώριμη μου κοινωνία, είτε όταν ένας “ξένος – διαφορετικός” εισβάλει σε αυτήν.
Τότε, μπορεί να αισθανθώ ότι
Α] υπάρχει ΑΠΕΙΛΗ για το κατεστημένο μου, (θα ΧΑΣΩ) ή
Β] μπορεί να διαλέξω να αισθανθώ ότι από αυτό θα ΚΕΡΔΙΣΩ, όποτε μπορεί να νιώσω περιέργεια και να επιθυμήσω να τον γνωρίσω καλύτερα, επειδή έτσι θα εμπλουτιστώ.…
Η στάση που θα κρατήσω ως προς αυτήν την αλλαγή, θα αποκαλύψει ποιος πραγματικά είμαι μέσα μου, βαθύτερα.
- Είμαι ισορροπημένος, νοιώθω σιγουριά και μπορώ να αντιμετωπίσω το κάθε τι με συνεργασία και φιλικότητα; Αποδέχομαι με ευκολία την διαφορετικότητα; …Πιστεύοντας ότι αν υπάρξει το όποιο πρόβλημα θα μπορώ να το λύσω.
- Ή είμαι ένας φοβισμένος άνθρωπος που καμουφλάρει το συναίσθημα του φόβου του πίσω από τον θυμό; … και μετά τι κάνω;
α] Ασκώ βία; – σωματική ή λεκτική (με επίκριση, κατάκριση, κουτσομπολιό);
β] κρατώ απόσταση – “παγώνω”; ..Κάνω σαν να μην υπάρχει; ή
γ] το βάζω στα πόδια – κλείνομαι, δεν θέλω να ξέρω τίποτα ;
Σαν κοιτάζω τον άλλον – τον “ξένο”- κι όσο σκέπτομαι τι μας χωρίζει – σε τι δηλαδή είμαστε διαφορετικοί – τόσο περισσότερο θα ξεχνώ αυτά που μας ενώνουν.
Αν μένω στα εξωτερικά χαρακτηριστικά – παύω να δίνω σημασία στα εσωτερικά. Ό,τι μπορεί να με οδηγεί στον φόβο, με κάνει να βλέπω τον άλλον, ως “κίνδυνο”. Έτσι δεν αντιλαμβάνομαι ότι ΕΓΩ στέκομαι εντελώς ΜΗ φιλικά απέναντι του. Εγώ επιθυμώ να τον νικήσω, ενώ αυτός μπορεί και να μην έχει απέναντι μου μια τέτοια πρόθεση. Τυφλώνομαι από το δικό μου συναίσθημα και το προβάλω στον άλλον σαν δικό του. Χαρακτηρίζοντας τον ως “κακό” συμπεριφέρομαι ανάλογα.
Το κοινωνικό χάος είναι τρομακτικό, αλλά το ατομικό χάος είναι ακόμα πιο φοβερό. Από πολύ νωρίς ψάχνουμε όλοι μας να βρούμε τρόπους να οργανώσουμε το χάος αυτό.
Το συναίσθημα που καταπραΰνει το άγχος του χάους, είναι ο συναίσθημα του ΑΝΗΚΕΙΝ.
Όπως είπε o A. Adler :”ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΝΑΙ ΙΣΟΤΙΜΟΙ, πάντα βρίσκουν έναν τρόπο για να ξεπερνούν τις δυσκολίες τους “.
Σκοπός δεν είναι να ρίξουμε ευθύνες στους άλλους ή στους εαυτούς μας, αλλά να κατανοήσουμε τα λάθη – αδυναμίες μας και να κάνουμε κάτι καλύτερο με πιο σωστές κινήσεις.
Έχει μεγάλη σημασία στο πού εστιάζομαι: Σε κάτι που μας συνδέει ή σε κάτι που μας αποσυνδέει; Η πρόθεση μου μετρά και πρέπει να πάρω εγώ την ευθύνη για ότι αισθάνομαι. Μήπως δεν αναλαμβάνω την ευθύνη να τοποθετηθώ υπεύθυνα για εμένα στο σήμερα μου και στην κατάσταση;
Αν δεν το κάνω αυτό, θα μπορούσα να αναρωτηθώ “Πραγματικά, τι εικόνα έχω για αυτό το ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ άτομο; Και τι δεν γνωρίζω;
Ας αναρωτηθώ… πόσα πολλά πράγματα που δεν γνωρίζω: για το ποιος πραγματικά είναι κι από πού έρχεται… Τι έχει συναντήσει στην ζωή του;… Τι αισθάνεται για όσα πέρασε;… Στα αλήθεια πόσα πολλά υπάρχουν σε αυτόν που δεν διανοούμαι καν;… Έπειτα ας σκεφτώ πόσα πολλά ξέρω ήδη για τη ζωή του, για τον πόνο του, για την πίκρα του… Αν κλείσω τα μάτια, σε πολλά θα έχω να απαντήσω. Πολλά τα γνωρίζω καλά. Σε πολλά μπορώ να δώσω απάντηση…
Όταν σταματήσει να με απασχολεί η μορφή του, μπορώ να σκεφτώ ότι: Γνωρίζω με σιγουριά ότι κι αυτός θέλει να είναι ευτυχισμένος.. Όπως γνωρίζω με βεβαιότητα ότι δεν επιθυμεί να βασανίζεται – κι όμως κι αυτό συμβαίνει κάποιες φορές…
Όταν τσεκάρω μέσα μου τι ξέρω, οπωσδήποτε δεν ξέρω τι του αρέσει ή τι δεν του αρέσει. Όμως σίγουρα επιθυμεί να γίνει αποδεκτός και δεν θέλει να απορριφτεί.
Ξέρω με βεβαιότητα ότι δεν θέλει να πονά… κι όμως κι αυτό συμβαίνει κάποιες φορές.
Γνωρίζω επίσης με βεβαιότητα ότι τον απασχολούν τα γηρατειά – τα χρόνια που έρχονται – τον ανησυχούν, όπως κι μένα, οι αρρώστιες και ο θάνατος. Τον απασχολούν οι ασθένειες; των αγαπημένων του, όπως κι εμένα με απασχολεί το ότι γερνούν ή αρρωσταίνουν οι άλλοι άνθρωποι για τους οποίους νοιάζομαι.
Ακόμα τον απασχολεί η κατάρρευση, η αβεβαιότητα, ο φόβος του αύριο που δεν ξέρει τι θα του φέρει.
Γνωρίζω επίσης με βεβαιότητα ότι πράγματα που λαχτάρησε – που επιθυμούσε, που θα τα ήθελε στην ζωή του, όμως που δεν του συνέβηκαν.
Πράγματα που περίμενε να γίνουν – όπως κι εγώ – αλλά που δεν ήρθαν… Οι συνθήκες δεν το επέτρεψαν.
Έπειτα, γνωρίζω με βεβαιότητα για άλλα πράγματα που ήρθαν, αλλά που δεν τα διάλεξε κι ούτε ήθελε να έρθουν. Ίσως κάποιες κακές σχέσεις, ίσως κάποια χαρακτηριστικά στο σώμα του ή μπορεί κάποιες άλλες συνθήκες. Δεν ξέρω ποιες ήταν αυτές, όμως ξέρω ότι υπάρχουν στην ζωή του παρόλο που δεν τις θέλει, ότι τις υπομένει και τον δυσκολεύουν.
Αναγνωρίζω ακόμα, ότι κι αυτός έχει υποστεί αποχωρισμούς από πολλά πράγματα , πολλές φορές. Δεν ξέρω τι αποχωρίστηκε – μπορεί ανθρώπους ή καταστάσεις, μπορεί ιδέες ή ελπίδες. Έχω όμως την βεβαιότητα ότι του έχει συμβεί, ότι το έχει βιώσει, όπως κι εγώ…
Έπειτα, αναγνωρίζω ότι πίσω από αυτό το πρόσωπο υπάρχει μια δυνατότητα για αγάπη και για δημιουργικότητα. Δεν ξέρω την μορφή της δημιουργικότητας, αλλά την δυνατότητα ότι ναι, μπορεί. Και ότι κι αυτός ο συνάνθρωπος έχει στιγμές γεμάτες υγεία – χαρά – καλή διάθεση – αγαλλίαση – στιγμές που “πετάει” από ευτυχία, κι άλλες εξ’ αιτίας των γεγονότων της ζωής, που υποφέρει – νοιώθει απελπισία – έχει στιγμές που θρηνεί, που γερνά, που πεθαίνει, που νοιώθει απόγνωση, απελπισία.
Ας μείνω ένα λεπτό σε αυτό.
Υπάρχει κάτι στα παραπάνω που δεν είναι αλήθεια;
Και τώρα ας τσεκάρω πάλι: Μήπως η αρχική εικόνα που έχω για αυτόν τον άνθρωπο, είναι λάθος;
από την Εριφύλη-Μαρία Πασπάτη,
Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας