Ανάμεσα στα πολλά προβλήματα του σύγχρονου κόσμου ο αναλφαβητισμός είναι ένα πολυσύνθετο πρόβλημα, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό, οικονομικό. Η UNESCO ξεχωρίζει δύο κατηγορίες αναλφαβητισμού. Οργανικά αναλφάβητος είναι ο άνθρωπος που δεν μπορεί να διαβάσει, να γράψει και να αριθμήσει. Ο λειτουργικά αναλφάβητος είναι αυτός που διδάχτηκε γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν καλλιέργησε αυτές τις γνώσεις, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να τις εφαρμόσει. Το τελευταίο αυτό είδος αναλφαβητισμού είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό καθώς είναι δύσκολο να καταγραφεί.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έρχεται στις μέρες μας να προστεθεί και ο «ψηφιακός αναλφαβητισμός» ο οποίος συνδέεται με τη δυνατότητα χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης. Μελέτες μας δείχνουν ότι τα δύο τρίτα του πληθυσμού της Ελλάδας είναι «ψηφιακά αναλφάβητοι», ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο της Ευρώπης.
Όσοι δεν έχουν πρόσβαση στις ψηφιακές τεχνολογίες και στις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που απαιτούνται, μπορούν να καταλήξουν περιθωριοποιημένοι σε όλο και πιο ψηφιακά αναπτυσσόμενες κοινωνίες.
«Η παιδεία σε έναν ψηφιακό κόσμο» είναι το θέμα της φετινής Διεθνούς Ημέρας για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού, ενώ στα κεντρικά γραφεία της UNESCO στο Παρίσι, οργανώνεται παγκόσμια εκδήλωση, προκειμένου να εξεταστεί το είδος των δεξιοτήτων αλφαβητισμού που χρειάζονται οι πολίτες, προκειμένου να ανταποκρίνονται σε όλο και περισσότερο ψηφιακά δομημένες κοινωνίες και να διερευνηθούν αποτελεσματικές πολιτικές και προγράμματα αλφαβητισμού, που μπορούν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος.
Οι ψηφιακές τεχνολογίες διαπερνούν όλες τις σφαίρες της ζωής μας, ανοίγοντας τεράστιες νέες ευκαιρίες για τη βελτίωση της ζωής, αλλά μπορούν επίσης να περιθωριοποιήσουν εκείνους που στερούνται τις βασικές δεξιότητες, όπως τον αλφαβητισμό, αναφέρει στο μήνυμά της η γενική διευθύντρια της UNESCO Irina Bokova. Οι ψηφιακά ανεπτυγμένες κοινωνίες της γνώσης, σημειώνει, αλλάζουν τη σημασία του αλφαβητισμού, ζητώντας νέες και ανώτερες δεξιότητες, ενώ την ίδια στιγμή, η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει προωθώντας την ανάπτυξη του αλφαβητισμού.
Η εξάλειψη του οιουδήποτε τύπου αναλφαβητισμού ξεκλειδώνει τη δυνατότητα του ατόμου να οραματιστεί και να δημιουργήσει ένα περισσότερο υποσχόμενο μέλλον. Ανοίγει το δρόμο για περισσότερη δικαιοσύνη, ισότητα και πρόοδο. Μπορεί να βοηθήσει τις κοινωνίες να επουλώσουν τις πληγές τους, να προχωρήσουν τις πολιτικές διεργασίες και να συμβάλουν στο κοινό καλό.
Παρά την πρόοδο, ο αναλφαβητισμός συνεχίζει να ταλανίζει εκατομμύρια ανθρώπους και ιδιαίτερα γυναίκες και νεαρές κοπέλες. Αποδυναμώνει τις κοινότητες και υπονομεύει τις δημοκρατικές διαδικασίες μέσω της περιθωριοποίησης και του αποκλεισμού.
Η ανάγκη για συνεχιζόμενη εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση με σκοπό την ενεργοποίηση των ατόμων και ομάδων για ατομική και κοινωνική ανάπτυξη, η προώθηση της ενεργού συμμετοχής των πολιτών και η αύξηση των δυνατοτήτων κοινωνικής ένταξης και απασχόλησης, ώθησαν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων. Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετοί φορείς (ιδιωτικοί, της τοπικής αυτοδιοίκησης και του ευρύτερου δημόσιου τομέα) που υλοποιούν δράσεις εκπαίδευσης ενηλίκων, καθώς και “Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα” με ελεύθερη πρόσβαση στο περιβάλλον του μαθήματος και στο εκπαιδευτικό υλικό του.
Γενικά, όλες οι μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, αποσκοπούν στην απόκτηση ή ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, που συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, στην επαγγελματική ένταξη και εξέλιξη του ατόμου. Επίσης βοηθούν στην κοινωνική συνοχή, στην ανάπτυξη ικανότητας ενεργού συμμετοχής στα κοινά και στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Η εκπαίδευση, η επιμόρφωση και εξειδίκευση, η επαγγελματική κατάρτιση και τέλος η δια βίου μάθηση αποτελούν είδη αυτών των μαθησιακών δραστηριοτήτων.
Ο όρος “δια βίου μάθηση (ή εκπαίδευση)” περιλαμβάνει μαθησιακές δραστηριότητες σε συνεχιζόμενη δράση και αναφέρεται σε μια φιλοσοφική αντίληψη σύμφωνα με την οποία η εκπαίδευση θεωρείται ως μια μακροχρόνια διαδικασία, που ξεκινάει από την γέννηση του ανθρώπου και συνεχίζει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Ο όρος αυτός καλύπτει όλα τα είδη, τύπους και επίπεδα της εκπαίδευσης, τυπικής και μη τυπικής. Στη σύγχρονη διαρκώς αναπτυσσόμενη κοινωνία η αύξηση των γνώσεων γίνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς και οι απαιτήσεις της αγοράς εργασίας συνεχώς αλλάζουν. Συνεπώς, η επιμόρφωση και η συμπληρωματική εκπαίδευση αποτελούν μία διαρκή προτεραιότητα για το σύγχρονο εργαζόμενο. Όλες οι μαθησιακές δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας και που έχουν σαν στόχο τη βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων, προσόντων & ικανοτήτων, καθώς και των εφοδίων σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο ονομάζεται διά βίου μάθηση (ΔΒΜ).
Η ΔΒΜ αποτελεί σήμερα πολιτική προτεραιότητα τόσο στην Ευρώπη όσο και σε διεθνές επίπεδο, καθώς είναι σαφής η σύνδεσή της με την απασχόληση, την οικονομική ευημερία και την πλήρη συμμετοχή του ατόμου (κάθε ηλικίας) στην κοινωνία.
Τάνια Πετρουλάκη Κιουρτίδη
Οικονομολόγος – Εκπαιδευτής Ενηλίκων
(Πτυχ. ΑΣΟΕΕ – MSc Διοίκηση Υπηρεσιών,
εξειδίκευση Επικοινωνία – Δημ. Σχέσεις)
Εθελόντρια ΧΕΝ Παπάγου